თუთიყუშის სწორი კვება გადამწყვეტია მისი ზრდა-განვითარების და გამრავლებისათვის. სამწუხაროდ, ბევრი მოყვარული ჯეროვნად არ აფასებს ამ გადამწყვეტ ფაქტორს, რაც იწვევს ნივთიერებათა ცვლის პროცესის მოშლას, თუთიყუში ავადდება, იწყებს ტანზე ფრთების გაპუტვას, ხდება დონდლო და საბოლოოდ იღუპება.

არცერთ საკვებს ცალკ-ცალკე არა აქვსყველა საჭირო საკვები ნივთიერებათა შენაკრები. ამიტომ თუთიყუშის საკვებ რაციონში გარდა მარცვლეულთა ნარევისა უნდა შედიოდეს დამატებიღი და მინერალური საკვები.

რაციონში ამინომჟავების შემცველობა საკვების სრულფასოვნების განმსაზღვრელია, თუმცა ბუნებრივი რაციონის შედგენა სახლის პირობებში პრაქტიკულად შეუძლებელია. მაგალითად, ბუმბულის ცვლის პერიოდში მკვეთრად იზრდება ორგანიზმის მოთხოვნა გოგირდშემცველ ნივთიერებებზე და ამინომჟავებზე. ბუდეობის დროსაც ასავრ დიდი მოთხოვნილობაა საკვებ ნივთიერებებზე.

თუთიყუშის საკვების ძირითადი შედგენილობაა:

• ცხიმები,
• ცილები,
• ნახშირწყლები,
• ვიტამინები,
• მინერალური ნივთიერებები,
• წყალი და სხვა.

ცილები

ცილები კუნთების ორგანოების, ფრთის, კანის, ნისკარტის, ბრჭყალების, კვერცხის უმთავრესი შემადგენელი ნაწილია. ასავე ძირითადია ცილები ფერმენტებში, ჰორმონებში. ჩიტის ოტგანიზმის ზრდისა და გამრავლებისას სასიცოცხლოდ აუცილებელიაზოგიერთ ამინომჟავა, რომლებიც მიიღება ცილების დაშლით(მეთიონინი, ლიზინი, არგინინი, ტრიფტოფანი და სხვა), ამიტომ ცილოვანი საკვების ხარისხი განისაზღვრება ამინომჟავების შემცველობით. გამრავლებისა და ბუმბულის ცვლის პერიოდში მკვეთრდება მთხოვნილება ცხოველური წარმოშობის ცილებზე. მცენარეულ ცილებს საჭირო ამინონომჟავების მცირე შედგენილობა ახასიათებს, განსაკუთრებით პროტეინით ღარიბ მცენარეულ საკვებში, როგორიცაა ფეტვი, ქვრიმაში, ქერი.

ნახშირწყლები

ნახშირწყლები არ მონაწილეობენ ორგანიზმის უჯრედების წარმოქმნაში, თუმცა უდიდეს როლს ასრულებენ, როგორც ორგანიზმის სითბოს წარმოქმნის და ხარჯვითი ენერგიის წყაროები. ნახშირწყლებით მდიდარია მარცვლეული კულტურები. მათი სიჭარბისას ისინი გარდაიქმნებიან ცხიმებად, რომლებიც ფრინველის პატარა სადგომში ყოფნისას უარყოფითად იმოქმედებენ ჩიტის ჯანმრთელობზე. მეტად გასუქებული ჩიტი არ მრავლდება და მას უჩნდება მთელი რიგი დაავადებებისა.

ცხიმები

ცხიმები ნახშირწყლებთან ერთად ენერგეტიკულ მასალას წარმოადგენენ, ისინი დიდი რაოდენობით არიან კანაფის, მზესუმზირის, ყაყაჩოს,ბრინჯის თესლებში. ამ საკვების მიღება ხელს უწყობს ცხიმებში ხსნადი A, D, E, K ვიტამინების ორგანიზმის მიერ ათვისებას.

როგორც აღინიშნა ავსტრალიური ტალღისებური თუთიყუში მარცვლეულჭამია ფრინველია. განვიხილოთ უმთავრესი საკვები რაციონები.

მარცვლეულთა ნარევი

ტალღისებური თუთიყუშის ძირითადი საკვებია კულტურული და გარეულ მცენარეთა თესლის ნარევი. ნარევის ძირითადი შემადგენელია ფეტვი("პროსო" -ჩენჩო მოუცილებელი თესლი). ფეტვის ყველა სახეობა: თეთრი, ყვითელი, წითელი და რუხი გამოსადეგია საკვებად. უმჯობესია წითელი, რომელსაც აქვს ყველაზე თხელი ჩენჩო. ფეტვი უნდა იყოს მსხვილი, სუნისა და მინარევების გარეშე, ჰქონდეს მოტკბილო გემო. უფერული ან მუქი ფეტვის მიცემა თუთიყუშისათვის კატეგორიულად დაუშვებელია. ფეტვის შემცველობა მარცვლეულის ნარევში 50-60%-ზე ნაკლები არ უნდა იყოს.

პრაქტიკულად, ვინაიდან გაუფცქვნელი ფეტვის შოვნა ძნელია, თუთიყუშს აძლევენ გაფცქვნილ ფეტვს. გაუფცქვნელი ფეტვის საკვებად გამოყენება ბევრად უფრო მიზანშეწონილია, ვიდრე გაფცქვნილის, ვინაიდან ეს უკანასკნელი დიდხანს ვერ ინახება და მალე ხდება საკვებად გამოუსადეგი.

საკვები ნარევის მეორე წამყვანი შემადგენელია შვრია(მისი უქონლობისას ხმარობენ შვრიის ბურღულს). რეკომენდებულია შვრიის ნაწილში ნარევის მიცემა დამდუღული სახით, მითუმეტეს ბარტყების გამოზრდის პერიოდში.

მეტად სასარგებლოა ხორბალი და ქერი, რომლებსაც ბევრი მიყვარული რატომღაც არ იყენებს. ხორბალსა და ქერს აძლევენ ნახევრად ნედლ მდგომარეობაში, ვინაიდან გამომშღალი მაგარია და თუთიყუშს მათი კენკვა უძნელდება. მიზანშეწონილია ხორბლისა და ქერის მარცვლის დალბობა რამდენიმე საათით და შემდგომ გაღივება 4-6 დღის განმავლობაში. გაღივებულ მარცვლებში ბევრია E და B1 ვიტამინები, რაც აუცილებელია ფრინველის ზრდის, ბუმბულის გამოცვლის და დაწყვილების პერიოდებში. ხორბლისა და ქერის ნარევი შეიძლება ცივ წყალში დალბეს ერთი დღე-ღამის განმავლობაში და მიეცეს თუთიყუშს. სასარგებლოა სხვა კულტურული მარცვლეულობის გაღივებაც.

სიმინდიც კარგი საკვებია თუთიყუშისათვის,მაგრამ მისი სიმაგრის გამო ჩიტები ნაკლებად ეტანებიან და საჭიროა მისი მოხარშული ან მსხვილად დაფქული და გაღივებული მიცემა.

საკვებ ნარევში აუცილებლად უნდა იყოს დამატებული მზესუმზირა და სხვა თხილეული, ვინაიდან ზოგი წყალში უხსნადი ვიტამინი კარგად იხსნება ცხიმებში. მაგრამ მათი რაოდენობა შეზღუდული უნდა იყოს არა უმეტეს საერთო საკვების 5-10%-ისა წინააღმდეგ შემთხვევაში, ზოგი ჩიტი ზომაზე მეტად გასუქდება (მითუმეტეს პატარა გალიაში ყოფნის დროს), რის გამოც ვეღარ მრავლდება. მზესუმზირა მიეცემა მოუხალავი და დანაყილი.

პარკოსნები დიდი რაოდენობით შეიცავენ ცილას, საკმაო რაოდენობით კალციუმსა და ფოსფორს. ყველაზე მეტად ჩიტის საკვებად გამოიყენება მოხარშული ბარდა და ლობიო. უნდა აღინიშნოს, რომ პარკოსნები ისევე როგორც სხვა სახისმარცვლეული, უნდა მიეცეს ჩიტებს ნახევრად მოხარშული. კარგად მოხარშულ მარცვლეულს თუთიყუში იმდენს არ ჭამს, რამდენსაც მიმოფანტავს გალიაში. ხლად მოკრეფილ და უმ ბარდასა და ლობიოს ფრინველებს არ აძლევენ.

ე.წ. იადონის თესლი წარმოადგენს ყველაზე სასურველ საკვებს არა მარტო თუთჲყუშისათვის , არამედ ბევრი სხვა სახის ფრინველისათვის. მისი სიძვირის გამო თუთიყუშს იშვიათად აძლევენ ამ თესლს, მაგრამმისი სარგებლობის გამო მცირე რაოდენობიტმაინც უნდა მიეცეს იადონის თესლი ფრინველს.

თუთიყუშს საკვებ ნარევში უნდა დაემატოს სალათისა და ველური ბალახის თესლი. განსაკუთრებით მრავალძარღვასა და ბაბუაწვერას თესლი. ამ თესლს თუთიყუში დიდი სიამოვნებით კენკავს ნახევრად მწიფე მდგომარეობაში. მათი ზამთრისათვის მომარაგება ძნელი არ არის , თუმცა, გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ თესლების დამზადება საჭიროა სატრანსპორტო მაგისტრალებიდან მოშორებულ ადგილებში.

მარცვლეულის ნარევის გარდა სასარგებლოა აგრეთვე სხვადასხვა სახის დამატებითი საკვები:

• ფაფები,
• ფქვილის ჭია,
• ქათმის მოხარშული კვერცხი,
• ხაჭო,
• რძეში ან ტკბილ ჩაიში დამბალი თეთრი პური და სხვა.

ფაფები იხარშება წყალგარეულ რძეში, ემატება ცოტა სუფრის მარილი და შაქარი.ფაფაში მარცვლეული არ უნდა ჩაიხარშოს. კარგია საფუარის გარევა ფაფაში. ასევე მიზანშჱწონილია ფაფასთან ერთად წვრილად დაჭრილი ფქვილის ჭია და ე.წ. "მშრალი საკვები" , რომელიც გამოიყენება აკვარიუმის თევზებისათვის:

• დაფნია,
• ციკლოპი,
• გამარუსი.

სხვადასხვა სახის ხილს, ბოსრნეულს კენკრეულს, მწვანილს თეთიყუშს ყოველდღე და დიდი რაოდენობით აძლევენ. ზოგი მოყვარული მწვანილეულობას არა სისტემატურად აძლევს ჩიტს იმის შიშით, რომ არ დაერღვეს მას კუჭის მოქმედება. ეს არ არის სწორი – კუჭ-ნაწლავის მოქმედება ჩიტს სწორედ მაშინ მოეშლება, როცა იგი დიდი ხნის განმავლობაში არ იღებს მწვანეულობას სისტემატურად და პერიოდულად კი გამოძღება. სისტემატურად მწვანეულობის კვებით თუთიყუში ყოველთვის ხალისიანია და ლამაზი შესახედაობის. ზოგ უცხოურ გამოცემაში აღნიშნულია, რომ ოხრახუში თუთიყუშებისათვის საწამლავია. უწინ მეც, ისევე, როგორც სხვა მოყვარული, ვაძლევდი ჩემს ჩიტებს ოხრახუშს და ვერაფერ განსაკუთრებულ ცუდს მათ მდგომარეობაში ვერ ვამჩნევდი. მაგრამ რომ იტყვიან --"სიფრთხილეს თავი არ სტკივაო". ამიტომ მოვისმინოთ სხვისი რჩევა და ნუ მივცემთ თუთიყუშებს ოხრახუშს.

რა სკვირველია, თუ შეატყობთ თქვენი აღსაზრდელების კუჭ-ნაწლავის არანორმალურ მოქმედებას, მაშინვე საჭიროა სათანადო ზომების მიღება, რის შესახებაც მოგახსენებთ მოგვიანებით.

თუთიყუშისათვის აუცილებელია სტაფილოს, როგორც კაროტინის შემცველი საკვების ყოველდღიურად მიცემა. სტაფილო უნდა გაიხეხოს და მას შჱერიოს დაფქვილი თეთრი პურის ორცხობილა, ცოტა შაქარი(არ არის აუცილებელი) და საკვები ნარევი, რომელიც გამოიყენება ძუძუმწოვარ ბავშვთა საჭმელად (1/4 ჩაის კოვზი50 გრამი სტაფილო-ორცხობილას წონიდან), ამ ნარევში სასურველია წვრილად გახეხილი მოხარშული ქათმის კვერცხის შერევა.

კვერცხი უნდა იხარშებოდეს 8-10 წთ-ის განმავლობაში ისე, რომ მისი გულის ზედა ფენამ არ დაკარგოს ყვითელი ფერი. კვერცხი მომწვანო ან მითუმეტეს ნაცრისფერ-ცისფერი ფერიანი აპკით თუთიყუშებისათვის მისაცემად უვარგისია.მოხარშვის შემდეგ კვერცხი უნდა გაცივდეს თავისით და არა წყლის ჭავლის მეშვეობით.